„Żyła miłości” – a żylaki miednicy u kobiet

Czy wiedziałaś, że jedna dość niepozorna żyła w Twoim brzuchu i miednicy może być odpowiedzialna za całą kaskadę problemów zdrowotnych – od bolesnych miesiączek przez żylaki w miejscach intymnych, po niewydolność żylną kończyn dolnych?

Tą żyłą jest lewa żyła jajnikowa – nazwana przed laty przez Zespół Kliniki Flebologii „żyłą miłości”. Jej rola u większości kobiet wzrasta wraz z dojrzewaniem. To ten czas, kiedy jajniki zaczynają odgrywać kluczową rolę w życiu kobiety, a zaczynające się miesiączki, przypominają nierzadko młodym kobietom o istnieniu żył jajnikowych. Lewa żyła jajnikowa odgrywa kluczową rolę w rozwoju niewydolności żylnej miednicy typu żeńskiego. Problem ten dotyka nawet 30-40% kobiet cierpiących na przewlekły ból podbrzusza, odpowiada za większość niewydolności żylnych kończyn dolnych kobiet, a mimo to pozostaje jednym z najczęściej pomijanych rozpoznań w gabinetach ginekologicznych i flebologicznych.

W Klinice Flebologii w Warszawie codziennie spotykamy Pacjentki, których wieloletnie cierpienie można było zakończyć znacznie wcześniej, gdyby tylko ktoś pomyślał o zbadaniu tej jednej, kluczowej dla życia kobiet żyły.

Lewa żyła jajnikowa – dlaczego nazwaliśmy ją „żyłą miłości”?

Lewa żyła jajnikowa to po angielsku Left Ovarian VEin. Skojarzenie nasuwa się samo: LOVE 😊 W nomenklaturze medycznej do jej opisania używa się akronimu LOV, co brzmi niemal identycznie jak angielskie słowo oznaczające miłość. Nazwa „żyła miłości” zaproponowana przez zespół Kliniki Flebologii kilka lat temu jest oczywiście stworzona na potrzeby bardziej popularyzatorskiego podejścia do flebologii, ale jakże trafnie oddaje znaczenie tego naczynia w życiu kobiety!

Już sam Hipokrates (460–370 p.n.e.) pisał o „wędrującej macicy” i zastoju krwi jako przyczynie kobiecych cierpień. Dzisiaj wiemy, że często miał na myśli właśnie objawy niewydolności żylnej miednicy. Nasza współczesna „żyła miłości” odgrywa kluczową rolę w rozwoju niewydolności żylnej miednicy, wpływając na życie intymne, płodność i zdrowie żył w całym organizmie kobiety. Jest szczególnie ważne naczynie w tzw. standardowym okresie rozrodczym (standardowo definiowany jako 15-49 lat).

Żyła jajnikowa lewa – nasza „żyła miłości” – zaczyna odgrywać szczególną rolę już w okresie dojrzewania, dokładnie wtedy, gdy młoda kobieta wchodzi w dorosłe życie emocjonalne i płciowe. To nie przypadek, że właśnie w tym czasie często pojawiają się pierwsze sygnały ostrzegawcze mogące wskazywać na jej niewydolność. Młode kobiety skarżą się na bolesne, długie (powyżej 7 dni) i obfite miesiączki, które często są bagatelizowane przez rodziców i lekarzy i wrzucane są do jednego worka pod hasłem „normalne dolegliwości okresu dojrzewania”. Tymczasem to może być pierwszy sygnał, że nasza „żyła miłości” potrzebuje uwagi, troski i przede wszystkim weryfikacji w USG Doppler!

Jak pokazują wieloletnie obserwacje zespołu Kliniki Flebologii, prawidłowo funkcjonująca lewa żyła jajnikowa to fundament kobiecego zdrowia intymnego. Jej wydolność przekłada się bezpośrednio na jakość życia seksualnego. Kobiety z prawidłowo działającą LOV rzadko doświadczają bólu podczas zbliżeń, zwykle nie odczuwają dyskomfortu po stosunku, a ich życie intymne nie jest ograniczone przez dolegliwości wynikające z przekrwienia żylnego miednicy. To właśnie dlatego mówimy o niej „żyła miłości” – bo gdy działa prawidłowo, pozwala w pełni cieszyć się bliskością z partnerem.

Co więcej, nasza „żyła miłości” ma bezpośredni wpływ na płodność. Prawidłowy odpływ krwi żylnej z jajnika zapewnia optymalne warunki dla dojrzewania komórek jajowych, regularnych cykli menstruacyjnych i zwiększa szanse na zajście w ciążę. Niewydolna LOV może być cichym wrogiem marzeń o macierzyństwie – zaawansowana niewydolność żylna miednicy często rozregulowuje cykle, wydłuża miesiączki powyżej 7 dni, a w skrajnych przypadkach może utrudniać zajście w ciążę lub zwiększać ryzyko poronień.

Romantyczne skojarzenie z miłością ma jeszcze jeden wymiar – tak jak w związku, problemy z „żyłą miłości” często pozostają niewypowiedziane, skrywane ze wstydu czy zakłopotania. Żylaki w miejscach intymnych, ból podczas zbliżeń (dyspareunia), uczucie ciężkości w podbrzuszu – to tematy, o których kobiety niechętnie rozmawiają nawet z lekarzem. A przecież, podobnie jak w miłości, szczera rozmowa i szybka reakcja na problemy mogą uratować to, co najcenniejsze – zdrowie i jakość życia.

Jak działa lewa żyła jajnikowa i dlaczego jest tak ważna?

Anatomia i funkcja lewej żyły jajnikowej

Lewa żyła jajnikowa (LOV – ang. left ovarian vein) to naczynie odpowiedzialne za odprowadzanie krwi żylnej z lewego jajnika i okolicy lewego przymacicza.  W prawidłowych warunkach żyła ta ma średnicę około 2-5 mm i transportuje krew ku górze w stronę lewej żyły nerkowej, skąd następnie trafia do żyły głównej dolnej i prawej części serca. To pozornie proste zadanie staje się jednak niezwykle skomplikowane, gdy weźmiemy pod uwagę szczególną anatomię tego naczynia.

Lewa żyła jajnikowa (LOV) jest dłuższa od prawej, a jej przebieg bywa bardziej skomplikowany. Musi pokonać większą odległość, ma gorsze warunki spływu, co generuje wyższe ciśnienie hydrostatyczne w jej wnętrzu. Dodatkowo, w przeciwieństwie do prawej żyły jajnikowej (ang. right ovarian vein, ROV), która uchodzi bezpośrednio do żyły głównej dolnej, lewa żyła jajnikowa wpada do lewej żyły nerkowej pod kątem, który jest bliski 90 stopniom. Żyła, do której LOV uchodzi, czyli lewa żyła nerkowa – to naczynie, które bardzo często jest przewężone lub rozwojowo nieprawidłowe. Te anatomiczne zawiłości sprawiają, że to właśnie lewa żyła jajnikowa to żyła, która staje się najczęściej niewydolnym naczyniem żylnym u kobiet. Stanowi ona główną przyczynę rozwoju niewydolności żylnej miednicy (ang, Pelvic Venous Insufficiency, PVI) typu żeńskiego, powodującej zespół objawów, na który składa się m.in. zespół przekrwienia biernego miednicy (ang. Pelvic Congestion Syndrome, PCS).

Konsekwencje niewydolności lewej żyły jajnikowej

Gdy lewa żyła jajnikowa przestaje prawidłowo funkcjonować i staje się niewydolna, krew zaczyna się wycofywać w nadmiarze i gromadzić w splotach żylnych przymacicz i innych naczyniach żylnych narządów miednicy małej. Ten wsteczny napływ generuje duży efekt przekrwienny, doprowadza do wyczerpywania się rezerwuarowych funkcji splotów żylnych jajnika i przymacicza lewego. Następnie dochodzi do przekrwienia narządu rodnego i przeciążenia łożyska żył biodrowych wewnętrznych oraz prawej żyły jajnikowej.

Więcej na temat mechanizmów niewydolności żył jajnikowych i ich klasyfikacji radiologicznej przeczytasz w artykule naukowym zespołu Kliniki Flebologii: Hemodynamic and Radiological Classification of Ovarian Veins System Insufficiency; Szary C, Wilczko J, Zawadzki M, Grzela T; J Clin Med. 2021 Feb 8;10(4):646; doi: 10.3390/jcm10040646.

U kobiet po ciążach żył jajnikowa lewa może poszerzyć się nawet do 10-15 mm. Niewydolna lewa żyła jajnikowa staje się przyczyną całej kaskady problemów zdrowotnych, wpływając nie tylko na narządy miednicy, ale także na żyły kończyn dolnych.

Dlaczego lewa żyła jajnikowa bywa niewydolna już przed ciążą?

Przedciążowa niewydolność żylna miednicy – gdy problem zaczyna się wcześnie

Ciąża i poród – okres największego ryzyka niewydolności żylnej miednicy

Ciąża to najbardziej krytyczny okres dla układu żylnego kobiety. Skala zmian zachodzących w organizmie przyszłej matki jest wręcz dramatyczna i bezpośrednio wpływa na stan żył, szczególnie lewej żyły jajnikowej. Poziom estrogenów podczas ciąży może wzrosnąć nawet 50-100 razy w porównaniu do stanu sprzed ciąży. Te ogromne wahania hormonalne mają bezpośredni wpływ na ściany naczyń żylnych, czyniąc je bardziej podatnymi na rozciąganie.

Drugi istotny czynnik to wzrost objętości krwi krążącej (o około 30-50%). W skrócie oznacza to, że przez żyły musi przepłynąć znacznie więcej krwi niż zazwyczaj. Powiększająca się macica wywiera coraz większy ucisk na żyły biodrowe, żyły nerkowe i wreszcie żyłę główną dolną, dodatkowo utrudniając odpływ krwi z miednicy. Do tego dochodzi działanie progesteronu – hormonu, który rozluźnia nie tylko mięśnie macicy, ale także ściany naczyń żylnych, osłabiając ich napięcie i czyniąc bardziej podatnymi na nadmierne rozciąganie.

Kombinacja tych kilku czynników sprawia, że niewydolność żylna miednicy wtórna do przebytych ciąż i porodów jest najczęstszą postacią tego schorzenia.

Czym są żylaki przymacicz i jak powstają przecieki żylne do nóg?

Mechanizm powstawania żylaków przymacicz

Żylaki przymacicz (ang. periuterine varices) to patologicznie poszerzone, kręte i wydłużone żyły splotów żylnych, które otaczają macicę w obszarze tzw. przymacicz (parametrium). Powstają one jako bezpośrednia konsekwencja niewydolności żył jajnikowych – częściej po stronie lewej. Gdy główna droga odpływu krwi z miednicy jest zablokowana lub niewydolna, organizm próbuje znaleźć alternatywne drogi odprowadzenia nadmiaru krwi. W rezultacie rozwija się rozbudowana sieć krążenia obocznego, a sploty żylne przymacicz poszerzają się, tworząc charakterystyczne dla tej choroby żylaki.

Te poszerzone naczynia tworzą swoiste rezerwuary krwi żylnej, które nie tylko powodują dolegliwości bólowe, ale także zaburzają prawidłowe funkcjonowanie narządu rodnego.  Nadmierne i długoletnie przekrwienie jajników może prowadzić do zaburzeń cyklu menstruacyjnego, wydłużenia czasu trwania miesiączek (powyżej 7 dni), a w zaawansowanych przypadkach ten mechanizm może uniemożliwiać zajście w ciążę lub zwiększać ryzyko poronień.

Powstawanie przecieków żylnych z miednicy do kończyn dolnych

Jednym z najbardziej istotnych klinicznie aspektów występowania niewydolności lewej żyły jajnikowej jest tworzenie się tzw. przecieków żylnych (z miednicy) do kończyn dolnych. Poszerzone żyły miednicy komunikują się z żyłami pachwin, pośladków, ud i podudzi poprzez liczne połączenia naczyniowe bezpośrednie (perforatory dna miednicy) oraz pośrednie (efekt przeciążeniowy). Gdy ciśnienie w żyłach miednicy jest podwyższone, krew zaczyna przepływać tymi alternatywnymi drogami do żył nóg, przeciążając układ żylny kończyn dolnych a następnie doprowadzając do jego poszerzenia.

Te patologiczne połączenia naczyniowe, zwane przeciekami żylnymi, są główną przyczynę rozwoju niewydolności żylnej kończyn dolnych u kobiet. U młodych kobiet z anatomicznie uwarunkowaną niewydolnością żylną miednicy pierwsze objawy niewydolności żylnej w obrębie nóg – najczęściej w postaci szpecących pajączków i żylaków – pojawiają się już przed 20 r.ż. (przed 1. ciążą) i zdecydowanie częściej są one bardziej nasilone po stronie lewej.

Żylaki okolic intymnych – najbardziej krępujący objaw niewydolności „żyły miłości”

Charakterystyka żylaków sromu i krocza

Żylaki okolic intymnych to jedna z najbardziej dokuczliwych i jednocześnie najbardziej krępujących manifestacji niewydolności lewej żyły jajnikowej. Te widoczne, poszerzone naczynia żylne w obrębie sromu i krocza nie tylko szpecą, ale przede wszystkim powodują szereg nieprzyjemnych dolegliwości. Kobiety opisują uczucie ciężkości, rozpierania, a czasem wręcz pulsującego bólu w okolicach intymnych, który nasila się podczas długotrwałego stania, w czasie miesiączki oraz po stosunku płciowym (zjawisko tzw. dyspareunii żylnej).

Żylaki okolic intymnych powstają w wyniku nadmiernego przekrwienia żylnego w obszarze miednicy małej i dna miednicy. Gdy lewa żyła jajnikowa jest niewydolna, krew ostatecznie może gromadzić się nie tylko w splotach żylnych przymacicz, ale także w żyłach sromu, w żyłach przypochwia, ściany pochwy oraz splotach żylnych krocza. W zaawansowanych przypadkach żylaki mogą być tak rozległe, że deformują obrysy narządów płciowych, co stanowi nie tylko problem estetyczny, ale przede wszystkim funkcjonalny.

Żylaki okolic intymnych i ich wpływ na życie intymne i psychikę

Obecność żylaków w okolicach intymnych znacząco wpływa na jakość życia seksualnego kobiet. Dyspareunia żylna – ból podczas stosunku płciowego wynikający z przekrwienia żylnego – nasila się szczególnie u kobiet po 2-3 porodach. Dodatkowo wiele Pacjentek odczuwa również tzw. vulvodynię, czyli spontaniczne pieczenie w okolicach sromu i przedsionka pochwy, mogące również wynikać z zastoju żylnego. Te objawy, połączone z aspektem estetycznym problemu, często prowadzą do unikania kontaktów intymnych, obniżenia poczucia własnej wartości a wreszcie do rozwoju zaburzeń w relacji z partnerem.

Kiedy leczyć niewydolność lewej żyły jajnikowej – dlaczego czas ma takie znaczenie?

Wczesna interwencja zabiegowa kluczem do sukcesu

Odpowiedź na pytanie „kiedy rozpocząć leczenie niewydolności lewej żyły jajnikowej” jest jednoznaczna: tj. jak najwcześniej. Wieloletnie doświadczenie specjalistów z Kliniki Flebologii pokazuje, że wczesne rozpoznanie i leczenie niewydolności żylnej miednicy może zapobiec rozwojowi poważnych powikłań „przekrwiennych” i znacząco poprawić jakość życia młodych kobiet. Niestety, w praktyce klinicznej obserwuje się średnie opóźnienie diagnozy wynoszące nawet 10-15 lat od wystąpienia pierwszych objawów klinicznych.

Wczesne leczenie niewydolności lewej żyły jajnikowej ma kilka kluczowych korzyści. Po pierwsze, powstrzymuje rozwój niewydolności żylnej miednicy i zapobiega powstawaniu rozległych żylaków przymacicz. Po drugie, chroni przed rozwojem wtórnej do NZM niewydolności żylnej kończyn dolnych, która bez leczenia przyczynowego jest bardzo trudna do opanowania. Po trzecie, co szczególnie istotne dla młodych kobiet, wczesna interwencja zwiększa szansę na poprawę funkcji jajników i może mieć pozytywny wpływ na płodność w przyszłości.

Grupy szczególnego ryzyka wymagające pilnej obserwacji i szybszego leczenia

Szczególną uwagę należy zwrócić na młode kobiety w wieku 16-25 lat, u których występują bolesne i obfite miesiączki, podejrzewana jest endometrioza, występują ponadto ciężkość nóg, niejasny klinicznie ból pleców oraz pajączki i żylaki na nogach.
U większości z nich należy wykluczyć anatomicznie uwarunkowaną niewydolność żylną miednicy. U tych Pacjentek embolizacja żylna jest często pierwszym zabiegiem, który należy wykonać.

Drugą grupą wymagającą zmiany stylu życia i wcześniejszej interwencji są kobiety aktywnie uprawiające sporty siłowe. Powysiłkowa niewydolność żylna miednicy rozwija się bardzo szybko i jest niezwykle trudna do leczenia w zaawansowanym stadium z powodu całościowego poszerzenia łożyska żylnego. Im wcześniej zostanie rozpoznana i leczona, tym większe szanse na zachowanie prawidłowej funkcji układu żylnego.

Trzecią grupą są kobiety planujące ciążę z rozpoznaną niewydolnością żylną miednicy. Zaawansowana niewydolność żylna może nie tylko utrudniać zajście w ciążę poprzez rozregulowanie cykli menstruacyjnych, ale także zwiększać ryzyko poronień. Leczenie przed planowaną ciążą może znacząco poprawić rokowanie w tym zakresie.

Współczesne leczenie niewydolności żyły jajnikowej – embolizacja żylna jako złoty standard

Na czym polega embolizacja lewej żyły jajnikowej?

Embolizacja żylna to małoinwazyjna metoda leczenia niewydolności żylnej miednicy, która stała się złotym standardem w terapii tego schorzenia. Zabieg polega na kontrolowanym zamknięciu światła niewydolnej lewej żyły jajnikowej przy użyciu specjalnych materiałów embolizacyjnych. W Klinice Flebologii w Warszawie najczęściej wykorzystywane są nowoczesne spirale embolizacyjne wykonane z metali szlachetnych oraz spienione sklerozanty, tj. substancje chemiczne powodujące włókniejące zamknięcie naczynia żylnego.

Procedura wykonywana jest w warunkach sali zabiegowej wyposażonej w nowoczesną aparaturę radiologiczną (pracownia naczyniowa Kliniki Flebologii). Dostęp do układu żylnego uzyskuje się przez nakłucie żyły na ramieniu lub nodze pod kontrolą aparatury USG – bez konieczności wykonywania nacięć chirurgicznych. Następnie pod kontrolą obrazowania rentgenowskiego obkurczane są sploty żylne przymacicz a przez cienki cewnik wprowadza się materiały embolizacyjne bezpośrednio do niewydolnej żyły jajnikowej. Spirale embolizacyjne indukują skurcz naczynia i reakcję zwłóknienia, która prowadzi do trwałego zarośnięcia niewydolnej żyły.

Przebieg zabiegu embolizacji żylnej i unikalny komfort tego zabiegu

Embolizacja lewej żyły jajnikowej w Klinice Flebologii charakteryzuje się wyjątkowym komfortem dla Pacjentki. Zabieg wykonywany jest w płytkiej sedacji pod kontrolą zespołu anestezjologicznego, bez konieczności znieczulenia ogólnego. Pacjentka pozostaje przytomna, ale zrelaksowana i nie odczuwa bólu. Cała procedura trwa zwykle 20-40 minut, a pobyt w Klinice ogranicza się do 3-4 godzin.

Kluczowym elementem sukcesu jest zastosowanie autorskiej techniki całościowego zamykania niewydolnej części układu żylnego. Nasze podejście jest odmienne w stosunku do techniki „sandwich” stosowanej dość powszechnie, która w ocenie długoletniej jest mało skuteczna.  

Dlaczego embolizacja LOV jest tak mało bolesna?

Embolizacja lewej żyły jajnikowej jest uważana za jeden z najmniej bolesnych zabiegów wykonywanych w naszej Klinice. Sama żyła jajnikowa nie posiada receptorów bólowych w swojej ścianie, co sprawia, że manipulacje w jej obrębie zazwyczaj nie wywołują dolegliwości bólowych. Po drugie, zastosowanie nowoczesnych, miękkich spiral embolizacyjnych nowej generacji minimalizuje ryzyko podrażnienia okolicznych struktur. Stosowane w Klinice Flebologii sklerozanty są dobrze tolerowane przez Pacjentki zarówno w czasie samego zabiegu embolizacji, jak i po nim. Większość Pań opisuje jedynie uczucie „skurczu miesiączkowego” w podbrzuszu podczas podawania sklerozantu. Uczucie to jednej dość szybko ustępuje.

W okresie pozabiegowym dolegliwości bólowe są minimalne. Ewentualny dyskomfort w rzucie podbrzusza, który może wystąpić u niektórych Pacjentek w okresie do 3-7 dni od wykonania zabiegu embolizacji żylnej, skutecznie kontrolowany jest przy użyciu standardowych leków przeciwbólowych. Powrót do codziennych aktywności następuje już następnego dnia po zabiegu, a do aktywności sportowej zazwyczaj po 10-14 dniach od wykonania embolizacji żylnej.

Kluczowym elementem sukcesu jest zastosowanie autorskiej techniki całościowego zamykania niewydolnej części układu żylnego. Podejście zabiegowe w Klinice Flebologii jest odmienne w stosunku do techniki „sandwich” stosowanej dość powszechnie (szczególnie w USA). Technika „sandwich” w ocenie długoletniej jest mało skuteczna, często doprowadzając do rekanalizacji i nawrotu niewydolności żylnej miednicy.  

Skuteczność zabiegów embolizacji żylnej i ich długoterminowe rezultaty

Embolizacja lewej żyły jajnikowej charakteryzuje się bardzo wysoką skutecznością. Prawidłowe wykonanie tego zabiegu wraz z następczym wykonaniem skleroterapii żylaków okolic intymnych daje redukcję objawów zespołu przekrwienia biernego miednicy u około 90% Pacjentek (dane zgromadzone na grupie ponad 1000 wyleczonych Pacjentek Kliniki Flebologii w Warszawie). Należy pamiętać, iż dużo trudniejsze w leczeniu są Panie, u których stwierdzono nakładanie się endometriozy i niewydolności żylnej miednicy. Nasze badania wykazały, że u kobiet z niewydolnością żylną miednicy leczonych przy użyciu pełnego protokołu embolizacji żylnej obserwuje się normalizację cykli menstruacyjnych, skrócenie czasu trwania miesiączek oraz zmniejszenie bólów podbrzusza. Najbardziej spektakularna jest jednak poprawa objawów w kończynach dolnych ze znacznym zmniejszeniem ryzyka nawrotu choroby żylnej.

Podsumowanie: nie ignoruj objawów niewydolności lewej żyły jajnikowej

Niewydolność lewej żyły jajnikowej to schorzenie, które przez lata może rozwijać się podstępnie, dając pozornie niezwiązane ze sobą objawy. Od bolesnych miesiączek w wieku nastoletnim, przez problemy z płodnością, żylaki w miejscach intymnych, aż po zaawansowaną niewydolność żylną kończyn dolnych – wszystkie te problemy mogą mieć wspólne źródło w jednej, niewydolnej żyle.

Współczesna flebologia oferuje skuteczne i małoinwazyjne metody leczenia tego schorzenia. Embolizacja lewej żyły jajnikowej wykonywana w doświadczonych ośrodkach, takich jak Klinika Flebologii w Warszawie, jest zabiegiem bezpiecznym, komfortowym i przynoszącym długotrwałe efekty. Kluczem do sukcesu jest wczesne postawienie właściwej diagnozy oraz wykluczenie bądź potwierdzenie endometriozy. Kompleksowa diagnostyka układu żylnego, obejmująca eksperckie badanie USG Doppler żył jamy brzusznej, miednicy i żył kończyn dolnych, pozwoli na postawienie właściwej diagnozy i zaplanowanie optymalnego leczenia.

Pamiętaj :)! Kondycja Twojego układu żylnego ma wpływ na całe Twoje życie, a niewydolność lewej żyły jajnikowej („żyły miłości”) to problem, który można skutecznie rozwiązać przy użyciu technik małoinwazyjnych.