Pajączki naczyniowe Klinika Flebologii / Niewydolność żylna kończyn dolnych / Pajączki naczyniowe Wprowadzenie Opis schorzenia Czynniki ryzyka Rozpoznanie i diagnostyka Metody leczenia Często zadawane pytania Wprowadzenie Pajączki naczyniowe, zwane bardziej fachowo telangiektazjami, to małe, rozszerzone naczynka krwionośne widoczne pod powierzchnią skóry. Określenie „telangiektazja” pochodzi z języka greckiego. Słowo „telos” (τέλος) – oznacza „koniec”, „angeion” (ἀγγεῖον) to po prostu „naczynie”, a słowo „ektasis” (ἔκτασις), to „rozszerzenie” lub „rozciągnięcie” czegoś. Po złożeniu tych trzech słów otrzymujemy semantycznie sformułowanie: „rozszerzenie zakończeń naczyniowych”, a więc termin telangiektazja. Pajączków naczyniowych nie należy nazywać i utożsamiać z tzw. „pękającymi naczynkami”. Termin „pękające naczynka” sugeruje mechaniczne uszkodzenie naczyń, podczas gdy telangiektazje powstają wskutek zaburzeń w krążeniu krwi, zwiększonego ciśnienia żylnego lub zmian hormonalnych, co prowadzi do ich rozszerzenia, a nie rozerwania. Pajączki naczyniowe przez wiele lat utożsamiane były z defektem estetycznym. Teraz już wiemy, że to duże uproszczenie i tak zazwyczaj nie jest. Występowanie pajączków naczyniowych to zwiastun, bądź wyraz większego problemu żylnego. Dlatego też warto zrozumieć przyczyny ich powstawania, sposoby zapobiegania i zapoznać się z dostępnymi metodami leczenia. Opis schorzenia Pajączki naczyniowe o pochodzeniu żylnym zlokalizowane są najczęściej na nogach, bardzo płytko pod skórą (na głębokości od 180 mikrometrów do 1 mm pod nią). Z tego powodu są dostrzegalne przez pacjentów. Telangiektazje mogą przybierać przeróżne kształty i układy. Widoczne są jako czerwone, fioletowe lub niebieskie linie na skórze, przypominające „pajączki” (ang. spider veins). Pajączki naczyniowe mogą mieć pochodzenie żylne, tętniczo-żylne i tętnicze. Najczęściej spotyka się te pierwsze. Typowe telangiektazje mają średnicę od 0.1 do 1 mm. Nieco większe od nich to tzw. wenulektazje (zazwyczaj ich średnica nie przekracza 2 mm; są zlokalizowane głębiej niż telangiektazje i często mają ciemniejszy kolor, zazwyczaj niebieskawy lub fioletowy). Naczyniami nadrzędnymi w stosunku do telangiektazji i wenulektazji są tzw. żyły siatkowate (retikularne). Poszerzone do 2-4 mm żyły siatkowate potrafią się uwydatniać pod skórą i układać w kręte zielonkawe struktury naczyniowe. Są mniejsze od typowych żylaków. Poszerzone żyły siatkowate często są bezpośrednio połączone z pajączkami naczyniowymi i mogą być ich źródłem. Wszystkie te naczynia stanowią zazwyczaj jedno drzewo naczyniowe, a jego układ determinuje ostatecznie rozległość i kształt pajączka. Kształt pajączka i miejsce jego występowania świadczy o mechanizmie jego powstawania. Pajączki naczyniowe najczęściej pojawiają się na nogach, zdecydowanie częściej występują u kobiet, w szczególności tych rodzących. Typowe miejsce ich występowania to uda (powierzchnie boczne, przyśrodkowo-tylne i dolno-przyśrodkowe), także boczne powierzchnie podudzi i okolice kostek. Zdarza się, że pajączki naczyniowe występują jako pojedyncze znaleziska pod skórą (tzw. telangiektazje izolowane). Częściej jednak tworzą układy drzewiaste wielopoziomowe, a pod skórą widzimy tylko najpłytszą – najbardziej dystalną część – drzewa naczyniowego. Stanowią one wówczas pierwsze stadium procesu chorobowego znanego jako przewlekła niewydolność żylna. W klasyfikacji CEAP (ang. Clinical-Etiology-Anatomy-Pathophysiology) telangiektazje i poszerzone żyły siatkowate umieszczono w klasie C1. Zaliczono je do łagodnego stadium choroby żylnej, będącego zwiastunem niewydolności żylnej prowadzącej do wychodzenia żylaków. proste i linijne rozgałęzione (o układzie drzewiastym) pajączkowate (o układzie promienistym) grudkowe (okrągłe plamki) Telangiektazje występujące w obrębie kończyn dolnych mogą wystąpić w każdym wieku i u każdej osoby. Rozwój pajączków naczyniowych na nogach jest procesem stopniowym, a ich powstawanie może być uwarunkowane wieloma czynnikami, które wzajemnie na siebie wpływają i potęgują swoje działanie. W przeciwieństwie do podobnych zmian występujących na twarzy, telangiektazje na nogach wiążą się z nieprawidłowościami w krążeniu żylnym i mogą współistnieć z innymi objawami niewydolności żylnej. Ten złożony mechanizm powstawania sprawia, że identyfikacja czynników ryzyka staje się pierwszym i niezbędnym krokiem w kierunku skutecznej prewencji i leczenia. Istnieją jednak pewne czynniki istotnie zwiększające ryzyko ich powstawania. Poniżej znajdziecie Państwo listę najważniejszych czynników ryzyka przyczyniających się istotnie do występowania pajączków naczyniowych na nogach. Czynniki ryzyka predyspozycja genetyczna – dziedziczność odgrywa dużą rolę w występowaniu pajączków naczyniowych; płeć żeńska – kobiety są bardziej narażone na występowanie telangiektazji ze względu na zmiany hormonalne, np. w ciąży czy w czasie menopauzy; liczba przebytych ciąż i porodów u kobiet – zmiany hormonalne i wzrastająca częstość występowania niewydolności żylnej miednicy wydaje się w największym stopniu wpływać na występowanie rozległych telangiektazji żylnych; wiek – wraz z wiekiem wzrasta częstość i zaawansowanie choroby żylnej, co przekłada się na występowanie telangiektazji; styl życia – długotrwałe stanie lub siedzenie sprzyja powstawaniu pajączków naczyniowych na nogach; hormonalna terapia zastępcza i doustna antykoncepcja – mogą zwiększać ryzyko problemów naczyniowych, w tym częstość występowania pajączków naczyniowych; otyłość – nadmierna masa ciała skutkująca zmianami w grubości i sztywności tkanki podskórnej prowadzą do rozbudowy i niewydolności krążenia podskórnego. Ciąża jest jednym z najistotniejszych czynników znacząco zwiększających ryzyko pojawienia się pajączków naczyniowych (telangiektazji) na nogach. Mechanizm powstawania W większości przypadków telangiektazje mają charakter nabyty, wtórny i powstają za życia. Szczególną kategorię stanowią młode kobiety (przed 20 rokiem życia), u których występowanie pajączków naczyniowych w obrębie bocznych spływów (na udach) lub w zakresie tylnych partii nóg („pod kolanami”) świadczy z dużą dozą prawdopodobieństwa o rozwijającej się niewydolności żylnej miednicy i istniejących zaburzeniach hormonalnych. Drugą szczególną kategorię stanowią tzw. teleangiektazje wtórne (jatrogenne), będące wynikiem przebytego leczenia chirurgicznego, laserowego lub niehemodynamicznie przeprowadzonej skleroterapii. Dlatego też tak ważne jest właściwe rozpoznanie choroby żylnej i jej leczenie w odpowiedniej kolejności. Obecnie występowanie teleangiektazji żylnych wiążemy z niewydolnością układu żylnego, zaburzeniami hormonalnymi, niewłaściwą rozbudową tkanki podskórnej i nadmiernym rozrostem masy mięśniowej. Teoria uzupełniająca sugeruje, że telangiektazje są wynikiem lokalnego niedotlenienia tkanek, zjawiska które prowadzi do zapalenia śródbłonka i nowotworzenia naczyń. W ocenie flebologicznej kluczowe jest określenie relacji poszerzonych naczynek do układu żył powierzchownych oraz głębokich, a także szukanie powiązań z niewydolnością żylną miednicy. Dzięki rzetelnie przeprowadzonemu badaniu USG Doppler żył jesteśmy w stanie ocenić, które z telangiektazji wiążą się z przeciążeniem lub niewydolnością układu żył głębokich, które bezpośrednio z niewydolnością żył powierzchownych, a które łączą się bezpośrednio z niewydolnymi żyłami siatkowatymi i podskórnymi. Występowanie obfitych i krętych telangiektazji zawsze musi uwzględniać występowanie połączeń tętniczo-żylnych pod skórą (tzw. anastomoz tętniczo-żylnych). Rozpoznanie i diagnostyka Współczesna diagnostyka pajączków naczyniowych i poszerzonych żył siatkowatych opiera się na zebraniu wywiadu chorobowego (w tym ciążowego u kobiet), badaniu fizykalnym oraz dokładnej ocenie klinicznej dokonywanej przez lekarza flebologa. Finalnie najistotniejsza jest zawsze ocena ultrasonograficzna i dobre zmapowanie poszerzeń żylnych, określenie ich rozkładu i mechanizmy powstawania. Przed planowaniem leczenia lekarz flebolog (poza ultrasonograficzną oceną wydolności żył jamy brzusznej, miednicy małej i żył kończyn dolnych) zawsze powinien ocenić całościowo rozkład pajączków na nogach. Metody leczenia Lekarze Kliniki Flebologii, opierając się na swoim doświadczeniu, uważają, że najskuteczniejszy sposób leczenia pajączków naczyniowych na nogach wymaga kompleksowego podejścia do choroby żylnej. Holistyczna terapia nie tylko efektywnie eliminuje pajączki naczyniowe, ale także znacząco obniża ryzyko ich ponownego pojawienia się w przyszłości. Z tego powodu nierzadko leczymy najpierw niewydolność żylną miednicy, później przeciążenie żył kończyn dolnych i wtórnie powstającą niewydolność (podejście zstępujące). Dopiero po wyeliminowaniu tych czynników i redukcji modyfikowalnych czynników ryzyka przystępujemy do leczenia telangiektazji na nogach. Najskuteczniejszą metodą w leczeniu pajączków naczyniowych jest w dalszym ciągu mikroskleroterapia i jej odmiany w połączeniu ze stosowaniem kompresjoterapii (pończoch uciskowych). Kompresjoterapią posiłkują się pacjenci w okresie pozabiegowym i w ramach szeroko pojętej profilaktyki. Dopiero takie podejście zwiększa szanse na sukces. Zabiegi mikroskleroterapii pajączków naczyniowych, wenulektazji i poszerzonych żył siatkowatych polegają na podawaniu sklerozantu (substancji chemicznej uszkadzającej żyłę od środka) do światła zmienionych naczyń w postaci płynnej lub spienionej. Wpuszczony do naczynia sklerozant (środek obliterujący) zapoczątkowuje proces włóknienia, zarastania i zaniku obliterowanych naczynek. Tego typu zabiegi zazwyczaj wykonuje się seriami w odstępach 3-6 tygodniowych. Po 4-15 tygodniach teleangiektazje bledną i zanikają. Skleroterapia kompresyjna – na czym polega? W terapii pajączków naczyniowych stosuje się niekiedy metody przezskórne wykorzystujące energię cieplną. Do najpopularniejszych należą laseroterapia oraz termokoagulacja. Dostępnych jest na rynku wiele różnych rodzajów laserów przezskórnych. Termokoagulacja z kolei polega na zamykaniu drobnych naczynek ciepłem. W tym celu wykorzystuje się bardzo drobne igiełki, wprowadzane do światła naczynia. Każda z tych metod ma zarówno zalety, jak i wady. Praktyka pokazuje jednak, iż w przypadku telangiektazji kończynowych leczenie tego typu nie przynosi zbyt zadowalających efektów i naraża nierzadko pacjenta na powikłania skórne, takie jak: rumień, przebarwienia, odbarwienia, blizny czy nowotworzenie telangiektazji wtórnych. Tego typu metody leczenia pajączków stosuje się u osób, u których istnieją przeciwwskazania do wykonywania zabiegów mikroskleroterapii. Mikroflebektomia, niegdyś popularna metoda chirurgicznego usuwania drobnych naczynek, straciła na znaczeniu we współczesnej flebologii. Mimo pewnej skuteczności technika ta często prowadziła do niezadowalających efektów estetycznych, a nawet paradoksalnie stymulowała powstawanie nowych, trudnych do usunięcia naczynek. W rezultacie odeszliśmy od tej metody na rzecz skuteczniejszych i mniej inwazyjnych rozwiązań. Pamiętajmy, iż skuteczne leczenie pajączków naczyniowych i poszerzonych żył siatkowatych powinno być zawsze poprzedzone dokładną analizą tła ich powstawania. Samo leczenie drobnych naczyń powinno być zgodne z zasadami hemodynamiki (hydrauliki krwi) i nie może polegać jedynie na przypadkowym zamykaniu naczynek sklerozantem czy laserem przezskórnym. Najczęściejzadawane pytania Czy można zapobiec powstawaniu pajączków naczyniowych? Nie da się całkowicie zapobiec powstawaniu pajączków naczyniowych. Chociaż dużą rolę w ograniczeniu ich powstawania odgrywają takie czynniki, jak: „korzystna” genetyka, zdrowy styl życia, regularna aktywność fizyczna czy unikanie długotrwałego stania lub siedzenia, to nawet u osób tak dobrze usposobionych potrafią się one pojawiać. Największy dorzut pajączków na nogach występuje zwykle u Pań będących w ciąży. Z tego powodu – szczególnie w czasie ciąży i w czasie odbywania długich podróży – ważna jest odpowiednia profilaktyka polegające na stosowaniu kompresjoterapii (pończoch i podkolanówek uciskowych). Czy pajączki naczyniowe mogą powrócić po leczeniu? Niestety, mimo skutecznego leczenia istnieje ryzyko powstawania nowych zmian w przyszłości. Dzieje się tak, jeśli nie zostaną wyeliminowane czynniki ryzyka i nie zostanie wyleczona odpowiednio dobrze niewydolność żylna miednicy i żył kończyn dolnych (przyczyna powstawania niewydolności mikrokrążenia, które często jest generatorem pajączków naczyniowych). Nawrót statystycznie częściej występuje u kobiet rodzących kilka razy, u Pań z otyłością oraz u osób nadużywającej hormonalnej terapii. Czy pajączki naczyniowe mogą zniknąć samoistnie? Telangiektazje (specjalistyczna nazwa, którą określa się pajączki naczyniowe) – jak już się pojawiają – rzadko znikają samoistnie. W większości przypadków jest tak, że powstałe drzewo naczyniowe ulega powolnej rozbudowie, a drobne naczynka stają się coraz szersze i silniej uwydatniają się pod skórą. Wyjątek stanowią zmiany naczyniowe pojawiające się w trakcie ciąży. Gwałtowny wzrost poziomu hormonów oraz zwiększony przepływ krwi w tym okresie mogą prowadzić do dynamicznego powstawania pajączków u ciężarnej. Jednakże po porodzie, gdy te czynniki ustąpią, wiele ze zmian żylnych może ulec samoistnej regresji, zmniejszając się lub nawet zanikając. Czy skleroterapia pajączków jest bolesna? Skleroterapia pajączków zwana potocznie „mikroskleroterapią” to zabieg wykonywany w celach poprawy funkcjonowania mikrokrążenia i estetyki nóg z wykorzystaniem drobnych igieł. Ich wprowadzanie przez skórę jest czasem odczuwane jako lekkie pieczenie. Ważne jest, by lekarz flebolog wykonujący zabieg mikroskleroterapii wiedział, jak należy wprowadzać igłę przez skórę i jak podawać sklerozant do naczynia, by zabieg był bezpieczny i minimalnie bolesny. Jest to jeden z trudniejszych zabiegów, który decyduje o estetycznym powodzeniu leczenia. Ważne by lekarz go wykonujący potrafił ocenić krążenie w USG i znał podstawy hemodynamiki takich zabiegów. Jak długo trwa rekonwalescencja po zabiegu mikroskleroterapii pajączków naczyniowych? Po zabiegu mikroskleroterapii większość pacjentów może wrócić do normalnej aktywności po około 7-10 dniach. Przez ten czas wskazane jest noszenie odpowiednio dobranych pończoch uciskowych, które przyspieszają gojenie, zmniejszają obrzęk, ewentualnych ból nóg i dodatkowo zabezpieczają przez wystąpieniem zakrzepicy żylnej. Ważne jest, by przez 4-6 tygodni od zabiegu skleroterapii nie wystawiać się na silną ekspozycję promieni słonecznych. Powiązane zagadnienia 01 / Niewydolność żylna kończyn dolnych 02 / Niewydolność żylna miednicy u kobiet 03 / Mikroskleroterapia Nowoczesne leczenie żył Oferujemy leczenie zarówno w trybie ambulatoryjnym, jak i w ramach przyjęć na oddział dzienny. Pobyt jest krótkotrwały. Pacjent spędza w Klinice od 1 do 5 godzin. Umów wizytę
