Manifestacja kliniczna niewydolności żylnej miednicy w różnych fazach życia kobiety

Twoje życie to historia zapisana w żyłach. Od urodzenia, pierwszej miesiączki przez ciążę po menopauzę – każda faza niesie ze sobą inne wyzwania dla układu żylnego. Czy wiedziałaś, że bolesne, długie miesiączki w wieku 14 lat mogą być pierwszym symptomem choroby, która będzie Cię nękała przez całe życie? Albo że intensywne treningi na siłowni w wieku 20 lat mogą doprowadzić do nieodwracalnych zmian w układzie żylnym? W Klinice Flebologii, dzięki 15-letniemu doświadczeniu w leczeniu tysięcy Pacjentek, obserwujemy fascynujące korelacje między tym, co dzieje się z układem hormonalnym kobiety, a tym, jak zachowują się żyły w obrębie miednicy i jamie brzusznej. To nie jest przypadek – to medyczna rzeczywistość, o której każda kobieta powinna wiedzieć.

Dlaczego układ hormonalny steruje Twoimi żyłami?

Układ żylny kobiet to potrafi reagować na każdą zmianę hormonalną. Estrogeny i progesteron to nie tylko hormony odpowiedzialne za Twoją płodność – to potężne substancje, które bezpośrednio wpływają na elastyczność ścian naczyń żylnych, krzepliwość krwi i objętość płynów w organizmie. Kiedy poziom tych hormonów się zmienia – a dzieje się tak dość regularnie przez całe Twoje życie – Twoje naczynia żylne muszą się dostosować. U niektórych kobiet ten mechanizm działa perfekcyjnie przez dekady. U innych, szczególnie tych z predyspozycjami genetycznymi, każda większa zmiana hormonalna może prowadzić do rozwoju lub nasilenia niewydolności żylnej miednicy.

Niewydolność żylna miednicy dotyka 12-20% wszystkich kobiet, a u Pań z przewlekłym bólem miednicy ten odsetek wzrasta dramatycznie – nawet do 40%. To oznacza, że jeśli należysz do grupy kobiet, które regularnie borykają się z bólami w podbrzuszu, maja bolesne i obfite miesiączki oraz ciężkość w nogach (szczególnie po ćwiczeniach fizycznych), prawdopodobieństwo, że masz do czynienia z PVI (ang. Pelvic Venous Incompetence), jest naprawdę wysokie. Problemem jest to, że większość kobiet – i niestety także wielu lekarzy – nie zdaje sobie sprawy z tej korelacji.

POKWITANIE: Kiedy Twoje ciało wysyła pierwsze SOS

Masz 13 lat i właśnie dostałaś pierwszą miesiączkę. Zamiast radości z wejścia w dorosłość, czujesz przeszywający ból w podbrzuszu, który sprawia, że zwijasz się w kłębek. Miesiączka trwa nie tak jak powinna (czyli 3-5 dni), ale ciągnie się przez ponad tydzień, a krwawienie jest tak obfite, że musiałaś zostać w domu i opuścić lekcje. Mama mówi, że to normalne, lekarz pediatra uspokaja, że „to się unormuje” albo taka Twoja uroda, ale Ty czujesz, że coś jest nie tak.

Niestety, ale to Ty pewnie masz rację. W Klinice Flebologii regularnie spotykamy młode Pacjentki, które opowiadają dokładnie takie właśnie historie. Pierwsze objawy niewydolności żylnej miednicy mogą pojawić się już u 12-14 letnich dziewczynek, ale są systematycznie bagatelizowane i przypisywane „problemom wzrostowym” lub „naturalnym dolegliwościom wynikającym z dojrzewania”. To błędne podejście, które może kosztować lata cierpienia.

Stopniowy wzrost poziomu estrogenów podczas pokwitania, choć jest naturalny i konieczny, u predysponowanych genetycznie nastolatek może ujawnić pierwsze oznaki problemów z układem żylnym. Szczególnie u nastolatek, które mają anomalie żylne usposabiające do tzw. zaburzeń odpływu i wtórnych do nich niewydolności żył jajnikowych lub biodrowych wewnętrznych. Spektrum objawów zwiększa się wraz z pojawieniem się pierwszych miesiączek, a wejście w okres intensywnego wzrostu dodatkowo potęguje dolegliwości. Młode kobiety często skarżą się na ciężkość nóg przy dłuższym staniu, siedzeniu czy ćwiczeniach siłowych, lewostronne bóle kolkowe pojawiające się podczas biegania, nietypowe bóle pleców czy przedmiesiączkowe bóle podbrzusza o charakterze, którego nie można łatwo wytłumaczyć.

Jeśli rozpoznajesz te objawy u siebie lub swojej córki, nie ignoruj ich. Wczesna diagnostyka w tym okresie życia może uchronić przed latami cierpienia i poważnymi powikłaniami w przyszłości.

WCZESNA DOROSŁOŚĆ: Gdy siłownia staje się wrogiem

Masz 22 lata, dopiero co zaczęłaś studia, dbasz o siebie i regularnie chodzisz na siłownię. Ćwiczyć naprawdę systematycznie i ciężko, robisz przysiady ze sztangą, wciągnęły Cię martwe ciągi z dużymi obciążeniami, bo chcesz mieć wyrzeźbione ciało jak influencerki na Instagramie. Po kilku miesiącach zaczynasz odczuwać dziwne dolegliwości – ból w podbrzuszu po treningu, ciężkość nóg, które wcześniej nie występowały. Ignorujesz to, myśląc, że to efekt ciężkiej pracy na siłowni.

W ostatnich latach w Klinice Flebologii obserwujemy niepokojący trend. Coraz więcej młodych, nierodzących kobiet w wieku 18-25 lat zgłasza się z objawami niewydolności żylnej miednicy. Zjawisko to stało się na tyle powszechne, że wprowadziliśmy specjalny termin medyczny – „powysiłkowa niewydolność żylna miednicy„. To nowa – coraz częstsza forma PVI – która jest bezpośrednio związana z modą na intensywne ćwiczenia siłowe.

Problem polega na tym, że podczas ekstremalnych ćwiczeń siłowych – takich jak podnoszenie sztangi w przysiadzie z dużymi obciążeniami, dźwiganie sztangi z rwaniem czy intensywne martwe ciągi – dochodzi do gwałtownych i powtarzalnych okresów podwyższonego ciśnienia śródbrzusznego. Jeśli dodatkowo ćwiczenia wykonywane są z nieprawidłowym torem oddechowym i ruchami przepony, to efekt ten jest jeszcze bardziej destrukcyjny dla układu żylnego. Długotrwałe narażenie na takie warunki może prowadzić do całościowego poszerzenia łożyska żylnego w jamie brzusznej i miednicy oraz postępującego przeciążenia żył kończyn dolnych. Najbardziej niepokojące jest tempo, w jakim rozwijają się te zmiany. U młodych kobiet nadużywających ćwiczeń siłowych wyjątkowo szybko dochodzi do rozwoju niewydolności żylnej na nogach – często już po 6-12 miesiącach intensywnego treningu. Co gorsza, powysiłkowa niewydolność żylna jest niezwykle trudna do leczenia z powodu długoletniego i całościowego poszerzenia łożyska żylnego.

PIERWSZA CIĄŻA: Gdy organizm przechodzi rewolucję

Masz 30 lat i właśnie dowiedziałaś się, że jesteś w ciąży. To najwspanialszy moment w Twoim życiu, ale już w drugim trymestrze zaczynasz odczuwać dziwne dolegliwości. Nogi puchną, pojawiają się żylaki w miejscach, o których wolałabyś nie mówić – widzisz jak wychodzą i deformują Ci srom i krocze. Czujesz dziwną ciężkość w podbrzuszu, która nasila się, gdy stoisz. Lekarz uspokaja, że to normalne objawy ciąży, które miną po porodzie.

Niestety, nie zawsze tak się dzieje. Ciąża to okres największych zmian hormonalnych w życiu kobiety, a niewydolność żylna miednicy wtórna do przebytych ciąż i porodów to najczęstsza postać tego schorzenia. Skala zmian, jakie zachodzą w Twoim organizmie podczas ciąży, jest wręcz dramatyczna. Poziom estrogenów wzrasta 50-100 razy w porównaniu do stanu sprzed ciąży, objętość krwi krążącej zwiększa się o 30-50%, a powiększająca się macica wywiera coraz większy ucisk na żyły biodrowe, nerkowe i żyłę główną dolną.

Do tego dochodzi działanie progesteronu, który działa rozkurczowo na ściany naczyń żylnych. Ten sam hormon, który pomaga utrzymać ciążę poprzez rozluźnienie mięśni macicy, jednocześnie osłabia ściany żył, czyniąc je bardziej podatnymi na rozciąganie i uszkodzenie. Progesteron wpływa też niekorzystnie na inne układy – rozluźnia zwieracz przełyku i spowalnia pasaż jelitowy, co prowadzi do zaparć. A zaparcia to kolejny czynnik, który pogłębia zastój żylny w miednicy małej. Wie o tym prawie każda kobieta w ciąży.

Ewolucyjnie ciąża to okres zwiększonej krzepliwości zarówno w układzie żylnym, jak i tętniczym – to mechanizm ochronny przed wykrwawieniem podczas porodu. Jednak u kobiet predysponowanych do problemów żylnych ta zwiększona krzepliwość może prowadzić do groźnych powikłań. Zakrzepica żylna występuje w ciąży 4-6 razy częściej niż w populacji ogólnej oraz 2 razy częściej niż u kobiet stosujących doustną antykoncepcję. Ryzyko dodatkowo wzrasta w przypadku ciąż kończących się cięciem cesarskim.

Miliony kobiet w Polsce znają z autopsji odczucia związane z żylakami sromu, krocza czy pogłębiającą się w ciąży chorobą hemoroidalną. Wszystkie te znaleziska w większym lub mniejszym stopniu są pochodną powstającej i nasilającej się w kolejnych ciążach niewydolności żylnej miednicy.